پرورش كبك از تخم تا جوجه

كبك از پرندگاني است كه به سهولت قابل پرورش بوده و در صورت توليد انبوه, از درصد بهره وري بالايي برخوردار است. به طوري كه مي توان گوشت آن را عرضه داشت. كبك را مي توان با به كار گيري تكنيك هاي مديريتي ويژه و استفاده از سيكل نوري معين, در تمام طول سال پرورش داد.

 پرورش: قبل از هر چيز, با فرض اينكه گله مولد در حال تخم گذاري مي باشد, نحوه جمع آوري تخم ها به منظور جلوگيري از آسيب آنها در پي سرما يا گرماي بيش از حد, حائزاهميت مي باشد. بايد به خاطر داشت كه اگر تخم ها براي مدت طولاني در دماي زير۴۰ درجه فارنهايت باقي بمانند ممكن است قابليت رشد خود را از دست داده و از سوي ديگر در دماي تقريبي ۸۰ درجه فارنهايت شروع به رشد (تشكيل جنين) مي نمايند كه مطلوب به نظر نمي رسد زيرا هنگامي كه تخم در دماي ۸۰ درجه در حال رشد مي باشد, با جمع آوري و ذخيره آن در دماي توصيه اي ۶۰-۵۵ درجه فارنهايت, جنين ممكن است آسيب ديده و نهايتا تخم به حالت گنديده باقي بماند. جمع آوري تخم ها به طور متناوب مانع از كثيفي و آسيب ديدگي آنها مي گردد. اما داشتن تعدادي تخم كثيف در مجموعه تخم هاي جمع آوري شده بديهي به نظر مي رسد. لذا بايد آنها را با كاغذ سنباده نرم تمييز نمود. حتي المقدور از شستن تخم كبك ها جهت رفع آلودگي و كثيفي بايد خودداري نمود زيرا امكان نفوذ باكتري ها و ساير ذرات مضر به داخل پوسته در طي زمان شستشو وجود دارد. در صورت انتخاب روش شستشو بايد توجه داشت كه آب مورد نظر براي شستن تخم ها گرم تر از دماي تخم باشد. در غير اين صورت, باكتري ممكن است بواسطه پوسته به داخل تخم جذب شود. تخم ها را بايد در يك مكان خنك با تهويه مناسب در دماي ۶۰-۵۵ درجه فارنهايت ذخيره نمود. شايان ذكر است كه تخم كبك را مي توان براي مدتي طولاني قريب به سه هفته با درصدي كم از ضايعات نگه داري نمود. اما روند نرمال ست كردن تخم ها يك الي دوهفته بوده و در كل زماني بيش تر ازسه هفته براي نگهداري تخم توصيه نمي گردد. چرخاندن تخم ها در طول دوره نگه داري الزامي و مورد نياز نميباشد اما در صورتي كه بيش از يك هفته نگه داري شوند, آنگاه بايد آنها را به طور متناوب چرخاند. به منظور حصول بهترين شرايط و بيشترين درصد هچ (جوجه گيري), بايد يك دستگاه تمام اتوماتيك را تهيه و آنرا يك تا دو روز قبل از قرار دادن تخم ها در آن, راه اندازي و فعال نمود. در فاصله زماني باقي مانده تا قرارگرفتن تخم ها داخل دستگاه بايد وضعيت دستگاه را بررسي نموده و در نهايت دما و رطوبت را به حد مطلوب تنظيم نمود. در دستگاه, تخم ها در ۲۱ روز اول تحت دماي ۹۹/۵ درجه فارنهايت و رطوبت ۸۶ قرار گرفته و در روز ۲۱, بعد از انتقال به هچر, دما نيم درجه كاهش يافته و تا ۲۴ ساعت ثابت باقي مي ماند. سرانجام در روز ۲۳ دما به ۸۹/۵ تقليل مي يابد. اما رطوبت از روز ۲۲ تا زمان هچ به %۹۰ افزايش مي يابد. زيرا رطوبت بالا به جوجه ها كمك مي نمايد تا به راحتي از تخم خارج شوند.

 تخم كبك به طور ميانگين پس از ۲۴ روز به جوجه تبديل مي شود.اما بعضي از تخم ها در روز ۲۳و برخي در روز ۲۵ هچ مي شوند. به منظور حذف تخم هاي جنين مرده و بدون نطفه, در روز ۸ و سپس در روز انتقال آنها از دستگاه ستر به هچر ( ۳ روز مانده به هچ), تخم ها تحت كندلينگ قرار مي گيرند. پس از خشك شدن جوجه ها, آنها را از فضاي هچر به فضاي نگه داري (سالن پرورش) برده كه داراي دستگاه مادر مصنوعي بوده و از قبل ضدعفوني شده است. بايد توجه داشت كه ظروف آبخوري و دانخوري به اندازه كافي در دسترس باشد. ظروف آبخوري بايد داراي دهانه پهن و ديواره كم ارتفاع باشند. در غير اين صورت امكان خفگي جوجه ها وجود دارد. عمق آب نبايد متجاوز از۲ سانتيمترباشد. جوجه ها بايد به طور مداوم به آب خنك و تازه دسترسي داشته و ظروف مربوطه بايد به طور روزانه تمييز و گندزدايي گردند. در مورد دستگاه هاي مادرمصنوعي, دما براي چند روز اول ۹۵-۹۰ درجه فارنهايت بوده و در هر هفته دما به ازاي ۵ درجه كاهش يافته تا جوجه ها به سن يك ماهگي برسند. در اين زمان نياز مبرم به استفاده از دستگاه مادر مصنوعي محسوس نمي باشد. علاوه بر دستگاه مادر مصنوعي مي توان از لامپ هاي حرارتي, بخاري هاي برقي و يا گرمكن هاي گازي و نفتي استفاده نمود. اما در ۲ مورد اخير الذكر بايد توجه داشت كه در صورت استفاده, فضاي پرورش بايد از سيستم تهويه مطلوبي برخوردار باشد. در صورت نگهداري جوجه ها در سالن بايد به خاطر داشت كه كف سالن به خودي خود گرم نبوده و جوجه ها ممكن است با مشكل مواجه شده و دچار سرماخوردگي يا خفگي ناشي از روي هم ريختن شوند. لذا در بستر بايد از كف پوش هايي همانند نرمه چوب, سيفال برنج, كاه و يا پوشال بسته بندي استفاده نمود. در پايان متذكر مي گردد كه جوجه ها براي هفته اول بايد در نزديكي منبع حرارتي قرار گرفته و حتي المقدر در قفس يا سالن مشبك ( توري كشي) نگهداري شوند.
 
 مرگ جنين:
 هچ يا (جوجه گيري) ناموفق را مي توان در ۲ عامل تخم بدون نطفه و ديگري مرگ جنين جويا شد. به طوري كه هر يك از اين عوامل مي تواند بعد از مرحله هچ يا با روش كندلينگ تشخيص داده شود. بدين منظور بايد تخم هاي هچ نشده را جمع آوري و آنها را بررسي نمود. بايد توجه داشت كه ثبت تعداد دفعات مرگ جنين در تخم ها مي تواند در تغيير و اصلاح روش كنوني جوجه كشي و نهايتا افزايش بهره وري موثر واقع شود.
 مرگ جنين به طور قطع در دو زمان متفاوت از دوره جوجه كشي روي مي دهد. يكي در ۳ روز اول جوجه كشي و ديگري در ۳ روز آخر مانده به زمان هچ. مرگ ناگهاني جنين قبل از زمان هچ در پي تغيير وضعيت زيستي جنين از محيط داخل تخم به فضاي بيرون ميباشد. در اين حالت جوجه ممكن است با مشكلاتي همانند تنفس و جذب كيسه زرده مواجه گردد كه گاهي اوقات كنترل رطوبت لازمه رفع اين موانع ميباشد. به طور نرمال از ميان تخم هاي نطفه دار %۹۳ - %۸۸ و در حالت كلي هچ %۹۰ - %۸۵ تخم ها بايد به جوجه تبديل شوند. نظر به اينكه مرگ زودرس جنين در زمان شكل گيري ارگان هاي جنيني روي مي دهد, رشد مناسب جنين در داخل تخم همراه با مشخصه هاي بارزي اعم از قرار گرفتن سر در زير بال راست, بزرگي سلول هوا به اندازه كافي جهت قرار گرفتن جوجه در حالت مناسب برا ي هچ و عدم خشكي لايه و پوسته تخم (شالاز) در مدت زمان هچ جوجه مي باشد. شايان ذكر است كه بايد به علائم خشكي, وضعيت نوك و فرم صحيح بال و پا توجه داشت و در صورت مشاهده هرگونه مورد غير معمول, آن را به منظور تشخيص علل و اخذ راهكار هاي مطلوب در مراتب آتي, ثبت نمود. زيرا به موجب آن مي توان درصد نطفه داري, جوجه گيري و همچنين درصد كلي تخم هاي هچ شده را محاسبه نمود. در پايان ذكر اين نكته حائزاهميت است كه هرگونه تغيير در مقادير ثبت شده يا پراكندگي ميزان مرگ جنين مي تواند به عنوان زنگ هشداري براي اصلاح به موقع مشكلات جزئي و جلوگيري از شيوع و تشديد آن تا حد بحراني در نظر گرفته شود.
 

 

 
 جوجه كشي و دستگاه جوجه كشي:
 دوره جوجه كشي به مدت ۲۴ روز طول ميكشد و لذا درجه حرارت ماشين جوجه كشي بايد ۹۹/۸ درجه فارن هايت تنظيم و ميزان رطوبت ۶۵ درصد تنظيم گردد . در روز هچ جوجه ها ميزان رطوبت بايستي ۸۰ درصد باشد .
 اگر رطوبت در هچر به اندازه كافي نباشد موجب خشك شدن پوسته داخلي تخم ها گشته و جوجه ها به سختي ميتوانند پوسته داخلي و خارجي تخم را شكسته و از تخم خارج شوند صورت استفاده از ماشين هاي جوجه كشي معمولي گذاشتن پارچه اي خيس در داخل هچر و يا استفاده از مرطوب كننده هاي اتوماتيك در داخل دستگاه هچر الزامي است . ماشين هاي جوجه كشي تمام اتوماتيك كه رطوبت و حرارت را به طور خودكار انجام ميدهند توصيه مي گردد. يكي از مسايل مهم در افزايش ميزان هچ چرخش تخم ها در داخل ستر است . اين عمل مانع از ان ميشود تا جنين به سطح پوسته نزديك و به ان بچسبد كه در غير اين صورت ضمن پاره شدن شالاز تخم، موجب مرگ جنين خواهد شد . سيستم چرخش اتوماتيك ماشين جوجه كشي هر يك ساعت يكبار مانع از اشكال فوق شده و باعث ايجاد يك هچ موفق نيز خواهد شد .
 
 جوجه گيري:
 مرحله هچ به ۲ يا ۳ روز آخر دوره جوجه كشي اطلاق گرديده كه در اين روزها جوجه ها پوسته تخم را شكسته و بيرون مي آيند. در اين زمان بايد از چرخاندن تخم ها خودداري نمود. بديهي است كه در ۳ روزآخر بايد تخم ها را از دستگاه ستر به دستگاه هچر انتقال داد. اما در صورت عدم دسترسي به هچر، بايد تخم ها را از شانه هاي گرداننده ستر برداشته و آنها را در سبد هاي پلاستيكي يا فلزي هچر يا روي يك مقواي ضخيم قرار داد. در صورت استفاده از مقوا بايدتوجه داشت كه جريان هوا را مسدود نكرده و يا با آب يا اجزاي گرمازا تماس نداشته باشد. در اين ميان افزايش رطوبت حائز اهميت بوده و آنرا مي توان با قرار دادن يك ظرف آب يا افزايش سطح تبخير دستگاه، به ۹۰% F رساند. زمان بيرون آمدن از تخم به قدرت و توانايي جسمي جوجه جهت شكستن پوسته بستگي دارد. در اين هنگام جوجه ها همزمان با تقلا براي خروج از تخم مدتي را به استراحت به منظور بازيابي دوباره نيرو پرداخته كه نبايد جوجه را مرده فرض نمود. كل زمان هچ بين ۱۰ تا ۲۰ ساعت طول كشيده كه در اين مدت جاي هيچ نگراني نيست. اما در صورت تجاوز زمان به بيش از ۲۰ ساعت، آنگاه بايد تخم هاي شكسته را بررسي نموده و حتي الامكان جوجه ها را بيرون آورد. هنگامي كه جوجه ها از تخم بيرون مي آيند بايد در دستگاه باقي مانده تا خشك شوند. به منظور تسريع روند خشك شدن جوجه ها، تهويه بايد افزايش يابد. زماني كه بيش از %۹۰ درصد جوجه ها خشك شوند، آنگاه بايد آنها را از دستگاه برداشت و به بستر پرورش انتقال داد. اگر جوجه ها بيش از حد در دستگاه باقي بمانند ممكن است با خشكي عضلات مواجه شده و در مواقع بحراني تلف شوند.تخم هايي كه يك روز بيش تر از زمان مورد انتظار در دستگاه باقي مانده و جوجه نشده اند بعنوان ضايعات تلقي شده و بايد حذف گردند. بايد توجه داشت كه كمك به جوجه جهت بيرون آمدن از تخم در اكثر مواقع بي نتيجه مانده و به مرگ جوجه منتهي مي گردد. زيرا ممكن است كيسه زرده به طور كامل جذب نشده باشد و هنگام جداسازي جوجه از تخم پاره شود. جوجه هاي ضعيف در صورت بيرون آمدن از تخم بايد از ساير جوجه ها جدا شده و به طور وي‍‍‍‍ژه تحت مراقبت قرار گيرند. زيرا زماني كه با ساير جوجه ها در شرايط عادي رها شوند، دوام نياورده و تلف مي گردند. در پايان متذكر مي گردد كه جوجه هاي ضعيف كبك را هرگز نبايد براي مولد منظور نمود زيرا ممكن است كه خصايص ژنتيكي به ساير جوجه هاي حاصله از اين مولد انتقال يابد.
 
 جوجه ريزي:
 دو هفته اول پرورش از اهميت خاصي برخوردار است لذا بايستي شروع خوبي داشت و به همين دليل برنامه ريزي از قبل خيلي مهم تلقي ميشود . بدين منظور جايگاه اوليه جوجه ها بايستي گرم و اب و غذا به راحتي در دسترس باشند . بنا بر اين از صحت انجام كار كليه ابخوري ها ، دانخوري ها و همچنين منابع گرما زا بايستي اطمينان حاصل نمود . زيرا جوجه ها در ده روز اول نمي توانند خود را با شرايط محيط وفق دهند . پرورش كبك بنابر اين منابع گرمازا از قبيل لامپ هاي الكتريكي لامپ هاي حرارتي و بخاري هاي نفتي و يا گازي از ملزومات بشمار ميرود. بايستي در نظر داشت اگر جوجه ها در زير مادر مصنوعي يكجا و در مركز ان جمع شوند درجه حرارت كم است و اگر به اطراف پراكنده شوند درجه حرارت زير مادر مصنوعي زياد ميباشد و بايستي حرارت را كم نمود حالت مطلوب پراكندگي يكنواخت زير مادر مصنوعي ميباشد.
 
 منبع :
 تغذيه طيور اسكات انتشارات دانشگاه صنعتي اصفهان 1384 ترجمه دكتر جواد پوررضا
 باشگاه مهندسان ايران – سايت علمي پايگاه علمي مرغداري